SPK Ünite 3 – Para Piyasaları

Kısa vadeli para arz ve talep edenler, para piyasasına başvururlar. Bu piyasada, büyük tutarda para, bir yıldan kısa bir süre için ödünç alınır veya verilir.

Para piyasasının en belirgin kurumu, ticari bankalardır. Diğer kuruluşlar ise, finansal kiralama şirketleri, factoring, forfaiting ve sigorta şirketleridir.

Bankaların topladıklara tasarruflara ödedikleri faiz ile, kredi olarak verdikleri paralardan elde edilen gelirler arasındaki farka marjin, spread veya risk primi adı verilir. Söz konusu gelirin elde edilmesi sırasında, bankalar, kredi riski, yasal risk ve faiz riskiyle karşı karşıya kalırlar. Kredi riski, verilen kredinin geri ödenmeme riski olarak da ifade edilir. Yasal risk ise, Yasaların değişiminden kaynaklanan risktir.

Faiz Oranı Riski: Bankaların tasarruflara ödediği faiz oranı ile uzun vadeli olarak yaptıkları yatırımlar veya verdikleri kredilerden elde edecekleri faiz gelirleri arasındaki farktır.

Likidite Riski: Fon ihtiyacının kısa vadede karşılayabilme gücüyle ilgili risktir.

Para Piyasası Araçları

Ticari Kredi

Ticari krediler, satıcı kredileri olarak da ifade edilir. İşletmelerin mal ya da hizmet alımlarında peşin ödeme yerine vadeli alışların yapılmasıyla oluşan bir kredidir.

Açık Hesap: Taraflar arasında resmi bir anlaşma olmaksızın satış yapılmasıyla oluşur.

Ticari Banka Kredileri

İşletmeler için ticari krediden sonra ikinci derecede önemli kısa vadeli fon kaynağıdır. Bankalardan sağlanan kredileri ifade eder. Bankalar genellikle kredi vereceği işletmenin o krediyi kullancağı projesini inceleyerek karar verir. Bu inceleme için, Yapabilirlik Raporu denen belgeye bakılır.

Yapılabilirlik Raporu: Fizibilite raporu da denilen yapılabilirlik raporu, bir yatırım projesinin ekonomik, teknik ve mali açıdan uygun olup olmadığını ortaya koyan rapordur.

Avans Kredisi (Spot Kredi)

Kredinin bir defada verildiği ve geri ödemesinin de bir defada olduğu kredidir.

Cari Hesap Kredisi (Rotatif Kredi)

Kredi kurumunun müşterisine belirli bir limite kadar açtığı, müşterinin de ihtiyacı oranında kullandığı kredidir. Cari hesap kredi faizleri, ülkemizde nisan, haziran, eylül ve aralık ayı sonlarında ödenir.

Alacak Senetleri Iskontosu

Bankalar, işletmelere alacak senetleri karşılığında da kısa vadeli kredi verebilir. Bunun için, alacak senetleri bankalara kredi karşılığı olarak verilir. Alacak senetlerini kredi almak için bankaya veren işletmeye, senetlerin net bugünkü değerinden bankanın alacağı faiz ve komisyonlar düşülüp, ayrıca bir marj ayrıldıktan sonra nakit olarak ödeme yapılır.

Açık Kredi

Açık kredi, bankaların, kişilerin saygınlıklarına dayanarak açtıkları kredi türüdür. Bu tür kredide maddi bir güvence söz konusu değildir. Güvence, kredi alanın imzasıdır.

Kefalet Karşılığı Kredi

Kefalet karşılığı kredi, uygulamada genellikle küçük işletme sahiplerinin başvurdukları bir kredi türüdür.

Akreditif Kredisi

İthalat işlemlerinde kullanılan kısa vadeli bir kredidir. İthalata yapacak kişi alacağı malın parasını ülkesindeki banka aracılığıyla karşı tarafın ülkesine havale etme sistemidir. Banka arada bir güven müessesesi olarak kullanılır.

Teminat ve Kefalet Mektupları

Herhangi bir iş için, işletmenin güvenirliğini göstermek için banka tarafından verilen bir belgedir. Bankalardan nakit çıkışı gerektirmeyen kredi türüdür.

Finansman Bonoları

Finansman bonosu, büyük ve tanınmış işletmelerin, bankacılık sistemini atlayarak, kendi teminatsız borç senetlerini ihraç etmeleridir.

Finansman bonosu’nu AŞ’ler, Sermaye Piyasası Kurulu’ndan izin alarak çıkarabilirler.

Finansman Bonosu çıkarmak için SPK bazı kriterler belirlemiştir:

• Anonim şirketlerin son 3 yıla ait bilançolarını kârla kapatmış olmaları gerekmektedir.
• Finansman bonosu ihraç edecek AŞ, genel kurulca karar alınmış olması gerekmektedir.

Bono’lar A, B, C, D, E ve F tipi olarak sunulur. A tipi güvencesiz, F tipi ise kefilli bir bono türüdür.

Repo ve Ters Repo

Repo, menkul kıymetlerin geri alma taahhüdü ile satımı, ters repo ise, menkul kıymetlerin geri satma taahhüdü ile alımı şeklinde tanımlanabilir.

Repo yapıldığında, ters repo kendiliğinden gerçekleşmektedir. Reponun vadesi 1 gece ile 1 yıl arasında olabilir. Repo işlemi menkul kıymetlerin ikincil piyasalarda satılmasına ve yetkili kuruluşlarca tekrar geri satın alınmasına olanak verir.

Menkulleştirme

Likit olmayan varlıkların, yatırımcılar için, likit ve pazarlanabilir varlıklar haline dönüştürülmesidir.

Menkulleştirme yoluyla oluşturulan yeni borçlanma araçları, Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler olarak adlandırılmaktadır.

Hazine Bonosu

Devletin her yıl bütçe kanunlarına dayanarak, nakit açığını finanse etmek üzere ihraç etmiş olduğu kısa vadeli finansman araçlarıdır.