Ünite 14 – Uluslar Arası Para ve Sermaye Piyasaları

Uluslararası Finansal Piyasalar

Uluslararası Finansal Piyasa: Ulusal fonların yabancılar tarafından veya yabancı fonların yerli kulanıcı-lar tarafından kullanıldığı piyasalardır. Temel fonksiyonu; sinir ötesi fon akımlarına imkan sağlamaktır.

Yurtiçi piyasa: Bır finansal işlemin iki tarafının da aynı ülkede yerleşik kişi ve kurumlardan oluşmasıdır. Bunlara yerel finansal piyasa da denir.

Uluslararası piyasa; Taraflardan birinin yabancı bir ülkede oturması veya bunların iş merkezlerinin başka bir ülkede olmasıyla oluşan piyasadır. Londra, Tokyo, NewYork en büyük finans piyasalarıdır. Ayrıca Paris, Frankfurt, Zürih, Singapur, Hong Kong’ta gelişmiş piyasalardır.

Kıyı ötesi (0ff shore) Piyasa: Fon alışverişinin yabancı lardan yabancılara olduğu piyasadır. Lüksemburg, Bahamalar, Bahreyn, Cayman Adaları gelişmiş kıyı ötesi piyasalardır.

Uluslararası piyasalar 1970’Ierin başından itibaren gelişmeye başlamıştır. Bunun nedenleri;

– Ekonomik istikrarsızlık

– Belirsizliğin artması

– Yeni finansal ürünlerin geliştirilmesi

– Bilgisayar ve iletişim teknolojilerinin gelişmesidir.

Uluslararası Finansal Piyasaların Fonksiyonları

1- Daha uygun koşullarda yabancı piyasalardan fon sağlanması

2- Sınır ötesi fon akımlarına olanak sağlanması

3- Daha yüksek getiri elde etmek amacıyla yatırımcıların tasarruflarını yurt dışı piyasalarda değerlendirmesi

4- Yabancılardan yabancılara fon akımını sağlaması

Uluslararası Finansal Piyasaların Özellikleri

– Uluslararası finansal piyasa olmanın en önemli koşulu gelişmiş bir ekonomi ile ekonomik ve siyasal istikrardır.

– Sınır ötesi piyasaların gelişebilmesi için fonların serbestçe ulusal sınırların dışına çıkarılmasına izin verilmiş olmalıdır.

– Maliyet avantajı sağlar.

– İşlem hacmi büyüktür, ülkeye özgü yasal sınırlamalar yoktur.

ULUSLARARASI FİNANSAL PİYASA TÜRLERİ

1- ULUSLARARASI PARA PIYASALARI

Banka kredilerinin ve diğer kısa vadeli kaynakların yurtdışında kullanılması amacıyla yabancılara arz edilmesiyle oluşan piyasadır.

Kısa vadeli uluslararası fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasadır.

a) Eurodolar veya Euorpara Piyasaları

Eurodolar piyasası; Bir ulusal paranın, o paranın ana ülkesi dışındaki piyasasıdır. II. Dünya Savaşı’ndan sonra ortaya çıkan, 1960’laran sonra hızla gelişen piyasadır.

Europara: Kendi ülkesi sınırları dışında işlem gören paradır.

Europara piyasalarının özellikleri

– Europara mevduat veya kredileriyle işlem yapan ve finansal aracılık rolünü üstelen eurobankalar tarafından oluşturulmuş piyasalardır.

– Bankalar bu piyasanın en önemli kurumlarıdır.

– İşlemlerin telefon ve teleksle yapıldığı bankalararası bir piyasadır.

– Bu piyasada bankaların bankalarla yaptığı işlemlere interbank işlemleri denir. Bu işlemlerin yapıldığı piyasaya toptan piyasa denir.

– Bankaların müşterileriyle yaptıkları işlemler perakende piyasayı oluşturur.

– Asıl müşterileri uluslararası şirketlerdir.

– Eurodolar piyasaları, Avrupa piyasası, ABD ve Kuzey Amerika piyasası, Uzakdoğu ve Asya piyasası, Orta Doğu piyasası, Karaip piyasası olmak üzere coğrafi açıdan beş grupta toplanır.

– Bankalar Europara piyasalarından topladıkları yabancı mevduatları kredi olarak vererek europara yaratırlar.

– Mevduat ve kredilerin vadeleri 1 hafta ile 3 ay arasındadır.

Eurodolar piyasası;ABD dolarından Avrupa’daki bankalara mevduat olarak yatırılması ve kredi olarak verilmesiyle ortaya çıkmıştır.

Eurodolar Piyasasının Gelişmesinin Nedenleri;

1- Politik ve kurumsal faktörler

2- ABD’nin ödemeler bilançosu açıkların önemli boyutlara ulaşması

3- ABD firmalarının uluslararası özellik kazanması

4- Petrol fiyatlarındaki artışlar.

5- ABD’deki yasal düzenlemelerdir.

b) Euro kredi;Bankaların içinde bulundukları ülke parasının dışındaki paralarla açmış oldukları kredilerdir.

– Değişken faizlidir.

– LIBOR faiz oranı esas alınır.

– LIBOR üzerine, vadeye, kullanılan paranın cinsine ve alıcının riskine bağlı olarak faiz farkı eklenir. Bu farka, spread, risk primi, marj denir.

– Genelde kısa vadelidir (Ancak 10 yıla kadar olanlar da vardır)

– Krediler bir yüklenici grubu veya bankalar sendikasyonu tarafından sağlanır. Sendikasyonda lider veya öncü banka bulunur.

– Kredi sendikasyonu riski dağıtmak ve büyük tutarda kredi vermek için oluşturulur.

– Bu piyasalarda alıcıların kredibilitelerinin yüksek olması, işlem tutarının büyük olması ve yasal kısıtlamaların olmaması nedeniyle faiz marjı düşüktür. Genelde dolar olarak kullanılır.

c) Euro Borç Senetleri: Yabancı ülke parasına bağlı olarak çıkarılmış eurodolar piyasasında satışa sunulan borç araçlarıdır.

– Ödeme gücü yüksek işletmelerce çıkarılır

– İkincil piyasaları vardır

– Faiz oranları; LIBOR + SPREAD olarak belirlenir.

– İhraççı tarafından çıkarılır ya da bankalar konsorsiyumu satışa aracılık eder ve satılmayanları alma garantisi verir.

d) Euro finansman bonoları; Bir başka ülkenin parasına bağlı olarak çıkarılan kısa vadeli menkul kıymettir. Borçlanma aracıdır.

– Kredi itibarı yüksek firmalarca,güvencesiz olarak hamiline düzenlenir.

– İhraççı doğrudan pazarlayabilir veya bankalar konsorsiyumundan aracılık hizmeti alır.

ULUSLARARASI BANKACILIK

Finans sektöründe II. Dünya şavasında sonraki en önemli gelişme bankacılığın uluslararalılaşmasıdır.

Uluslararası bankalar; Çeşitli kanallarla yurt dışındaki müşterilerine hizmet sunan bankalardır.

Uluslararası Bankacılık Hizmetleri

– ithalat ve ihracatın finansmanı

– Spot ve vadeli döviz işlemleri

– Yerel para ile yabancılardan mevduat toplama ve yabancılara kredi açma

– Kredi sendikasyonları oluşturmak veya katılmak

– Underwrıtıng hizmeti sunmak

– Yabancı projelerin finansmanına katılmak

– Mali konularda bilgi ve nakit yönetim hizmetleri sunmak

– Yabancı bir ülkede bankacılık işlemleri yapmaktadır.

Kıyı Bankacılığı; Ülke dışından toplanan fonların yine o ülke dışında kullandırılmasını amaçlayan ve mali, hukuki kolaylık sağlayan merkezlerde yapılan bankacılık türüdür.

20. yy’ın ikinci yarısından sonra ortaya çıkmıştır. Esas olarak bir kısım yurtiçi bankacılık işlemlerinin dışarıda açılan sembolik şubeler kanalıyla yürütülmesidir. Yurtiçi kısıtlamalardan kaçınmak için yaratılan dolambaçlı bir yoldur.

Kıyı bankacılığı ikiye ayrılır.

a) Kağıt merkezler; Kıyı bankacılığının fiilen yapılmadığı yalnızca o ülkenin sağladığı mali ekonomik avantaj ve faaliyet serbestiliğinden yararlanmak ve bu sayede maliyetleri düşürmek, karı maksimize etmek amacıyla tercih edilen merkezlerdir. Bankaların kağıt merkezlerdeki sınırlı işlem yapan şubelerine; kabuk şube, Pirinç levha, hücre ya da kübik denir.

Bahama ve Cayman adalarındaki işlemlerin önemli kısmı kağıt merkez işlemidir.

b) Fonksiyonel merkezler; Kıyı bankacılığının her türlü işlemlerinin fiilen yapıldığı merkezlerdir. Londra, Zürih, Paris, Frankfurt, NewYork, Hong Kong bunlara örnektir.

Türk bankaları kıyı bankacılığı için KKTC’nı tercih etmişlerdir.

Uluslararası Sermaye Piyasaları

Uluslararası uzun vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasalardır. ikiye ayrılır.

1- Uluslararası Tahvil Piyasası: Yabancı piyasalarda satılmak üzere yabancı ülkenin para cinsiyle çıkarılan tahvillerin işlem gördüğü piyasadır.

a) Yabancı Tahvil Piyasası

Bir yabancı paraya bağlı olarak çıkarılan ve o ülkede satışa sunulan tahvillere yabancı tahvil denir.

Yabancı tahviller;

-Belli bir yabancı paraya sahip, o yabancı paranın ait olduğu ülkede satışa sunulur.

-Yabancı ülkenin yasalarına uygun çıkarılmalıdır.

Dünyadaki en büyük yabancı tahvil piyasaları;ABD, İsviçre, Japonya ve Lüksemburg’tur.

-Genellikle o ülke banka ve finans kurumlarından oluşan bir bankalar konsoriyumu aracılığıyla ihraç edilir.

b) Euro Tahvil Piyasası; Bağlı olduğu paranın kullanıldığı ülkede ve çıkaran kurumun ülkesinde satışına izin verilmeyen tahvillere Euro Tahvil denir.

Euro tahvil belirlendiği para birimini kullanmayan ülkelerde satılan tahvillerdir

Euro Tahvillerin Temel Özellikleri

a) Europara cinsinden euro piyasalarda çıkarılır.

b) Faiz oranları taraflarca belirlenir.

c) Hamiline yazılı olarak ihraç edilir.

d) Vergiden muaftır.

e) Ulusal, yasal düzenlemelerden muaftır.

f) Teminatsızdır.

g) Bir veya birden fazla borsaya kote edilebilir.

h) Uluslararası bir sendikasyon aracılığıyla, aynı anda birçok ülkede satışa su n ulu r.

Vadesi genelde 7 yıldan uzundur. İtfa veya geri satın alma fonuna sahiptir.Geri çağırma özelliğine sahiptir.

Euro tahvil piyasasının ödünç alanlara sunduğu avantajlar

a) Serbestlik

b) Esneklik

c) Faiz maliyetlerinin düşük olması

d) Vade

e) Kurumsal çerçevedeki uygun ilişkiler

Yatırımcılara sunduğu avantajlar

a) Vergi

b) Gizlilik

c) Emniyet

d) İkincil piyasasının olmasıdır.

Euro tahvil piyasalarının oluşmasının nedeni hükümet kısıtlamalarının dışında kalmaları ve vergilendi-rilmemeleridir. Euro tahvillerin dayandığı temel para birimi ABD dolarıdır. Bunun dışında, Yen, Sterlin, Euro gibi konvertibl para birimleri de kullanılır.

Euro tahviller, kur riskinden yatırımcının korunması için birden fazla para birimine veya bir sepete (SDR veya ECU) bağlı olarak da çıkarılabilirler.

Uluslararası tahvil türleri

a) Sabit faizli uluslararası tahvil

b) Değişken faizli uluslararası tahvil

c) Hisse senedine dönüştürülebilir uluslararası tahvildir.

2- Uluslararası Hisse Senedi Piyasası

İhraç edilen hisse senetlerinin yurt dışı piyasalardan satıl-ması uluslararası finansal piyasalardan fon sağlamanın diğer bir yoludur. Bunun yararları

a) Hisse senetlerini alan yatırımcılar çeşitlendirilir. Böylece işletme tek bir ulusal piyasanın kısıtlamalarından soyut-lanmış olur.

b) Hisse senedine olan talebin artmasını sağlayarak hisse senedinin fiyatını yükseltir.

c) Tahvil ihracı bir reklam aracı olur. Firmaların uluslar-arası piyasalarda adı duyu1ur.

Uluslararası hisse senedi piyasasının gelişmesinde depo menkul kıymet sertifikalarının önemi büyüktür. Bunlara depo sertifikası ya da Amerikan Emanet Makbuzları da denir.

Amerikan Emanet Makbuzu; ABD piyasalarında işlem gören depo edilmiş hisse senetlerini temsil eden menkul kıymettir.

IMKB ULUSLARARASI PAZAR (IMKB UP): Yabancı borçlanma araçlarının doğrudan, yabancı şirketlerin hisse senetlerinin ise depo sertifikası olarak işlem gördüğü pazardır.

Uluslararası tahvil ve bono piyasası 24.02.1997’de Depo sertifikaları piyasası ise 25.07.1997’de faaliyete başlamıştır.

Yabancı sermaye piyasası araçlarının pazarda işlem görmesi IMKB Yönetim Kurulu kararıyla gerçekleşir. Kullanılan para birimi ABD dolarıdır.

1- IMKB UP Depo Sertifikaları Piyasası

Depo Sertifikaları; Yabancı hisse senetlerini temsilen çıkarılan ve hisse senetleriyle aynı hakları sağlayan menkul kıymettir. Depo sertifikaları pazarı Kot içi ve Kot dışı pazar olarak ikiye ayrılır

Bu piyasada seanslar; her işgünü saat 13.00-16.30 arasında yapılır.

İşlem gören depo sertifikalarının menkul kıymet ve nakit takas işlemlerini IMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş tarafından muhabir bankalar aracılığıyla yapılır. Takas süresi 3 iş günüdür.

2- IMKB Uluslararası Tahvil ve Bono Piyasası

Bu piyasada, kesin alım-satım işlemleri ve Repo-Ters repo işlemleri yapılır.

Kesin alım-satım işlemleri bankalar ve aracı kurumlar tarafından yapılır. Emirler en az 3 gün en fazla 90 gün valörlü olarak verilebilir. Her işgünü 10.00- 17.00 arasında işlem yapılır.

Repo ve Ters repo işlemlerini ise sadece bankalar tarafından ABD doları üzerinden yapılır. Emirlerin vadesi 1 gün ile 1 yıl arasında değişir. Her iş günü 10.00-16.00 saatleri arasında yapılır.

İşlemlerin Takas ve saklaması, Takasbank tarafın-dan muhabir bankaları aracılığıyla yapılır.