Ünite 7 – Nakit ve Nakit Benzerleri Yöntemi

Nakit ve Benzeri Varlıklar

Nakit ve benzeri varlıkların yönetiminin temel amacı, işletmenin nakit açığı vermesi durumunda bunu karşılamak, fazla vermesi halinde ise bunu çeşitli finansal varlıklarda değerlendirdiği varlıklardır.

Hazır Değerler

Nakit olarak kasada veya bankada bulunan varlıklar ile normal koşullarda en fazla bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrilen veya tüketilen varlıklardır.

Hazır değerler grubunda;

• Kasa (Ulusal ve yabancı paralar)
• Alınan çekler (ciro edilmemiş, tahsil için bankaya verilmemiş ve vadesi bir yılın altında olan)
• Bankalar (Yurtiçi ve yurtdışı banka hesapları)
• Diğer hazır değerler (damga, posta pulu, vadesi gelmiş tahvil kuponu vb gibi.)

yer alır.

Menkul Kıymetler

Ortaklık veya alacaklılık hakkı sağlayan, belli bir meblağı temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan, dönemsel getiri sağlayan, misli nitelikte seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan kıymetli evraktır.

Menkul kıymetler grubunda;

• Hisse senetleri
• Özel kesim tahvil, senet ve bonoları
• Kamu kesimi tahvil, senet ve bonoları
• Diğer menkul kıymetler (Repo, finansman bonosu, katılma belgeleri, mevduat sertifikaları, varlığa dayalı menkul kıymet, yatırım fonları altın, gümüş gibi değerli eşyalar vb. gibi)

yer alır.

Nakit Yönetimi

Nakit yönetiminin temel amacı likidite ile işletmenin uzun vadeli karlılığı arasında denge kurmaktır.

Likidite amacı için, doğru kesin ve zamanında yapılmış tahmin ve raporlama sistemi, nakit toplama ve harcama sistemlerinin belirlenmesi gerekir.

Karlılık amacı için de nakit gereksinimini en aza indirmek, paranın nereden ve nasıl sağlanacağını belirlemek, fonlardan riski de dikkate alarak en yüksek getiriyi sağlamak gerekir.

Nakit Yönetiminin Amaçları ve Kararları

Nakit yetersizliği işletmenin yükümlüklerinin yerine getirilememesi (borçların ödenememesi) riskini artırırken gereğinden fazla nakit ise karlılığı olumsuz etkiler.

Etkin bir nakit yönetimi için ilk adım nakit akış tahminleridir. Bu amaçla nakit bütçesi kullanılır.

İşletmelerde Nakit Bulundurma Amaçları

1. İşlem amacı: Günlük, olağan faaliyetlerin sürdürülmesi amacıyla elde bulundurulan paradır. Stok alımı, vergiler, ücretler, kar payı, faiz ödemeleri gibi.
2. Tedbir (ihtiyat) amacı: Beklenmeyen, olağanüstü harcamaları karşılamak için elde utulan paradır. Nakit girişinin kesin bilinememesi, tahsilatın zamanında yapılamaması bunu gerekli kılar.
3. Spekülasyon amacı: Gelecekle ilgili beklentiler doğrultusunda fiyat, faiz ya da döviz kurundaki değişmelerden gelir elde etme amacıyla elde tutulan paradır.

Nakit Bulundurmayı Etkileyen Faktörler

• İşletmenin beklenen nakit akımları
• Nakit akımlarının muhtemel sapması
• Yeni bir yatırım yapılması, yüklü bir miktarda alım yapılması
• Borçların yapısı (vade ve zaman dağılımı)
• Acil ihtiyaçlarını karşılayabilmek için borçlanma kapasitesi
• Alış ve satış koşulları
• Alacak devir hızı, tahsil süresi
• Stok miktarı ve devir hızı
• Borçların konsolide edilebilme imkanı (vadesi gelen borcun uzun süreli vadeye uzatılmasına konsolidasyon denir)
• Sektördeki rekabet
• Üretim girdilerindeki çeşitlilik
• Para ve sermaye piyasalarının gelişmişliği

Para piyasası: Kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasadır. Örneğin, Tahtakale döviz piyasası gibi

Sermaye piyasası: Uzun vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasadır. Örneğin, IMKB gibi.

Nakit Bulundurmanın Faydaları

• Günlük ödemeler eksiksiz karşılanır
• Alışlarda peşin iskontosundan yararlanılır
• Kolay kredi temin edilir
• Karlı yatırım fırsatları değerlendirilir

Nakit Bulundurma Maliyetleri (Zararları)

• Özellikle enflasyonun ve faiz oranlarının yüksek olduğu dönemlerde elde tutulan nakit değer kaybına uğrar. Repo gibi faiz getirisi elde edilemez.
• Nakit değer bulundurmak yerine borçların ödemesi yapılsa faiz giderlerinden kurtulunur.
• Nakit tutmak bankalarla olan ilişkileri zayıflatır.
• Fazla nakit gereksiz harcama yapma psikolojisine soka­bilir.

Nakit Yetersizliğinin Olumsuz Sonuçları

• Günlük giderler yapılamaz. (Ücret, elektrik, telefon, su fatu­raları, vadesi gelen banka kredileri)
• Kredi değerliliği azalır
• Nitelikli personel bulunamaz, gecikme cezalan, temerrüt faizleri ödemek
  zorunda kalınır
• Karlılık düşer
• İşletmenin piyasa değeri düşer

Nakit Yönetiminde Etkinliği Artırabilecek Önlemler

• Satışlar peşin yapılabilir.
• Müşteri ödemelerini kolaylaştırıcı önlemler alınabilir.
• Hesaplar belirli banka ve şubelerde toplanabilir.
• Banka çekleri hızla tahsil edilebilir.
• Alacaklar için gecikme faizi uygulanabilir.
• Alacaklar çek ve senede bağlanabilir.
• Mevsimi ve modası geçen mallarda indirimli ve hediyeli satışlar yapılabilir.
• Ödemeler belli günlere toplanabilir.
• Ödeme yetkisi belli kişilere verilebilir.
• Nakit bütçeleri hazırlanarak nakit hareketleri kontrol altında tutulabilir.

Nakit Benzeri Varlıkların Yönetimi

Nakit benzeri varlıklar; gelir elde etmek amacıyla kısa süreli geçici olarak yapılan menkul kıymet yatırımlarıdır.

Nakit Benzeri Varlık Yatırımında Dikkate Alınacak Faktörler

• Vade
• Risk
• Likidite
• Getiri
• Vergilendirme

Risk: Sistematik riskler ekonominin, işletmelerin tümünü etk­ileyen risklerdir. Bunlar faiz oranı, enflasyon ve piyasa (pazar) risk­leridir. Bunlardan korunmak mümkün değildir. Sistematik olmayan riskler ise finansal aracı çıkaran işletmelere özgü risklerdir. Bunlar portföy çeşitlendirmesi yoluyla giderilebilir.

Geçici Amaçla Yatırım Yapabilecek Finansal Yatırım Araçları

Hisse Senetleri: Anonim ortaklıkların ihraç ettikleri, ortaklığın sermaye payını temsil eden kıymetli evrak niteliğindeki menkul kıymettir. Hisse senetlerinin pazarlanabilme özelliği kazanabilmesi, fiyatın serbestçe oluşabilmesi için borsalara kota olması gereklidir.

Kamu Kesimi Borçlanma Senetleri

• Hazine Bonosu: Hazine tarafından vadesi en fazla 1 yıl olarak çıkarılan ve iskontolu fiyattan işlem gören borçlanma senet­leridir.
• Tahvil: Devletin en az 1 yıl ve daha fazla vadeyle ödünç para bul­mak amacıyla itibari kıymetleri eşit ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleridir.

Anonim ortaklıkların çıkaracakları tahvillerde vade en az 2 yıl olmalıdır.

Bono piyasası likit bir piyasadır, istenildiği zaman alınıp satılabilir. Hazine bonolarının ve devlet tahvillerinin ödenmeme riski yoktur. Bunların taşıdığı en önemli risk faiz oranı değişim riskidir.

Faiz oranları yükselme dönemlerinde kısa vadeli oranlara yatırım yapmak gerekir. Hazine bonoları iskontolu ihraç edilir. Hazine bonolarının fiyatı basit iç iskontoyla bulunur.

Repo: Herhangi bir sabit getirili menkul kıymetin belli bir süre sonunda önceden tespit edilmiş şartlarda geri alma taahhüdünde bulunarak satılmasıdır.

Geri satmak üzere satın alınmasına ise ters repo denir. Repo getirisi basit faizle hesaplanır.

Yatırım Fonu: Halktan katılma belgeleri karşılığında toplanan paralarla belge sahipleri hesabına riskin dağıtılması ilkesi ve inançlı mülkiyet esaslarına göre sermaye piyasası araçları ile kıymetli maden portföyü işletmek üzere kurulan mal varlığıdır.

A tipi fonlarda en az % 25 hisse senedi bulunur. Riski daha yüksektir.

B tipi fonlarda ise % 25’den az hisse senedi vardır. Fonların fiyatı günlük olarak içeriğinde yer alan varlıkların fiyat değişimlerine bağlı olarak değişiklik gös­terir.