Ünite 11 – Kısa Vadeli Finansman
İşletmenin bir faaliyet dönemi içinde, genellikle bir yıla kadar ödenmesi gereken borçları, kısa vadeli finansman kaynağı olarak tanımlanır.
Kısa vadeli finansman dönen varlıkların finansmanında kullanılmalıdır. Eğer duran varlıkların finansmanında kullanılıyorsa bu işletmenin riskini artırır.
Kısa vadeli finansman kaynakları; satıcı kredileri, banka kredileri, finansman bonoları ve factoring gibi kaynaklardan oluşur.
Kısa Vadeli Finansman Kaynakları
1. Ticari Kredileri (Satıcı Kredileri)
Ticari krediler, herhangi bir ödeme olmaksızın, satıcının malı teslim etmesi ve alıcıya ödeme için belirli bir süre tanıması sonucu oluşur.
Ticari kredi kullanılan bir işletme nakit iskontosundan yararlanamaz.
Satıcı kredileri işletmeler için kendiliğinden oluşan fonlar olarak da bilinir.
2. Finansman Bonosu
İşletmelerin borç para bulmak amacıyla ihraç ettikleri (sattıkları) emre veya hamiline yazılı menkul kıymetlerdir.
Vadesi 60 günden en az, 720 günden fazla olamaz.
Finansman bonolarını;
- Anonim Şirketler
- KİT’ler,
- Mahalli idareler ve bunlara bağlı özel mevzuat uyarınca faaliyet gösteren kuruluşlar
- İdare ve kredi değerliliği yüksek işletmeler
ihraç edebilirler.
Finansman bonoları teminat türlerine göre;
A Tipi : Garanti kaydı taşımayanlar
B Tipi : Banka kredisi ile desteklenmiş
C Tipi : Banka kredisi olanlar
E Tipi : Hazine garantisi taşıyanlar
F Tipi : Ortak bir firmanın garantisini
taşıyanlar
olmak üzere beş çeşittir.
Halka açık AŞ’lerde ihraç edilebilecek finansman bonosu miktarı:
Ödenmiş sermaye |
+ |
Yedek Akçeler |
+ |
Yeninden Değerleme Değer Artış Fonu |
– |
Zarar |
- Finansman Bonosu ihraç yetkisi genel kurula aittir.
- Esas sözleşme ile yönetim kuruluna devredilebilir.
- Finansman bonolarının halka arzının aracı kuruluşlar tarafından yapılması zorunludur.
- Halka arz yolu izlenmez ise bonolar emre yazılı olmalıdır.
- Finansman bonolarının ikinci el piyasa alım satımı yapılabilir.
Finansman bonolarının satış fiyatı basit iç iskonto, ya da bileşik iskonto yöntemi ile yapılır.
Örnek: Açıköğretim AŞ. 600.000 TL lik ve 90 günlük finansman bonosunu %80 iskonto oranıyla satmak istemektedir.
a) İç iskontoya göre;
P : ?
S : 600.000 TL
i : %80 (0,80)
n : 90 gün (90/360 olarak ifade edilir)
Bu verilere göre,
P = 500.000 TL olur.
b) Basit Dış iskontoya göre;
P = S – (S x i x n) |
P = 600.000 – (600.000 x 0,80 x )
P = 480.000 TL olur.
c) Bileşik iskontoya göre;
c : Vadeye kadar olan gün (bu örnekte 90)
P = 518.004 TL olur.
3. Geri Satın Alma Anlaşmaları (Repo)
Sermaye piyasası araçlarının belli bir süre sonunda geri alma taahhüdüyle satımına repo, menkul kıymetlerin belli bir süre sonunda geri satım taahhüdüyle alımına ters repo denir.
Sermaye Piyasası Kurulundan izin alan banka ve aracı kurumlar repo işlemlerini yapabilirler.
Repo ve Ters repo işlemlerine konu olabilecek araçlar;
- Devlet Tahvilleri
- Hazine Bonoları
- Banka Bonoları ve Banka Garantili Bonolar
- Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ve Toplu Konut İdaresi Başkanlığınca ihraç edilen borçlanma senetleri
- Mahalli idarelerce ihraç edilen borçlanma senetleri
- Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler dahil, borsaya tescil edilmiş borçlanma senetleri
- Uluslararası piyasalarda ihraç edilmiş yabancı para cinsinden tahviller (Eurobond’lar)
- Hazine Müsteşarlığına ihraç edilen dövize endeksli devlet tahvili ve hazine bonoları
Not: Hatır senedi gibi ticari bir işlemden doğmamış alacak senetleriyle repo işlemi yapılamaz.
Örnek: 60 gün vadeli 2.000 TL nominal değerli hazine bonosu % 40 iskonto oranıyla satılmaktadır. Bu hazine bonosu 15 gün sonra geri alınmak üzere % 50 faizle satılırsa iç iskonto yöntemine göre satış fiyatı ve geri alış fiyatı ne olur? (iç iskonto)
a) Satış fiyatı:
P = 1.875 TL dir.
b) Geri alış fiyatı ise;
P = 1.914 TL olur.
4. Banka Kredileri
Açık Krediler: Kredi değerliliği çok yüksek işletmelere teminat aramaksızın bir imza karşılığında verilen kredilerdir.
İskonto / İştira Kredileri: Bir ticari senedin faiz ve masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın kredi olarak kullandırıldığı kısa vadeli nakit kredi türüdür.
Senet borçlusunun ikametgâhı senedi kabul edilen banka şubesinin bulunduğu ildeyse iskonto, dışında ise iştira kredisi denir.
Borçlu Cari Hesap Biçimlerinde Açılan Krediler: Genel Kredi sözleşmesi imzalayan hesap sahibine imza ya da teminat karşılığında belli limit dahilinde para çekme yetkisi veren kredi türündür.
Borçlu cari hesap da denir. Cari hesabın faizi, kullanılmadığı sürece ödenmez.
Senet Karşılığı Avans Kredileri: Vadeli mal ve hizmet satışı nedeniyle elde edilen senet ve çeklerin nakde dönüştürülmesi amacıyla teminat olarak verildiği, teminatın belli bir oranına kadar ödeme yapıldığı kredilerdir. Çek ve senetlerin tahsili bankalarca gerçekleştirilir.
Teminat verilecek senetlerde aranan özellikler;
- Senet alacaklı ile borçlu arasındaki ticari ilişkiden doğmalıdır.
- Senetler, TTK’deki şekil şartlarına uygun olmalıdır.
- Borçlu borçlanmaya ehil olmalıdır.
- Damga vergisi ve Kıymetli Evrak Kanununa göre yükümlülüklerin yerine getirilmiş olmalıdır.
Emtia Karşılığı Krediler: Özellikleri elverişli ve kısa dönemde önemli fiyat dalgalanmaları göstermeyen malların bankaya rehini karşılığında borçlu cari hesap biçiminde açılan kredilerdir.
Rehine alınacak teminatın özellikleri;
- Depolanmaya elverişli olmaları, ambalaj kusuru olmamalıdır.
- Kolayca bozulmamalı, değer kaybetmemelidir.
- Sürümü kolay, aranan bir emtia olmalıdır.
- Spekülatif amaçla saklanmamalıdır.
- Rehin verenin mülkiyetinde olmalı, haczedilmiş olmamalıdır.
Döviz Kredileri: İhracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı faaliyetlerde bulunan firmalara, ihracatın finansmanı amacıyla banka kaynaklarından döviz üzerinden kullanılan kredilerdir.
Dövize Endeksli Krediler: Firma lehine tespit edilen kredinin belli bir dövize endekslenerek, firmalara bu limit dahilinde ödeme tarihindeki bankaların döviz alış kurları üzerinden TL olarak ödenen kredilerdir.
Spot Krediler: Kısa süreli nakit ihtiyaçları için kullandırılan kredilerdir. Kredi faizi ve diğer masraflar vade sonunda anapara ile tahsil edilir. Kredi tutarı, vade ve faiz oranı vade sonuna kadar değişmez.
Günlük Faiz Oranlı Rotatif Senet Karşılığı Avans Kredileri: Nakit akışı belirsiz olan firmalara nakit akışına göre kredisini vadesinden önce kapatabilme, (rotatif kullanabilme) imkânı veren faizin dönem sonunda tahakkuk ve tahsilinin yapıldığı kredilerdir.
Hisse Senedi İle Tahvil Karşılığı Krediler: Hisse senetleri veya tahvillerin rehini karşılığında kullandırılır. Kredi miktarının esası bu belgelerin borsa değerleridir.
Rehine kabul edilecek borsaya kayıtlı hisse senedi ve tahvillerde aranacak özellikler:
- İtfa edilmemiş olması
- Vadesi gelmemiş olması
- Temettü ve faiz kuponlarının üzerine mahkemece ödeme yasağının konulmamış olması
- Dolaşım yeteneğinin kaybolmamış olması
- Nama yazılı olanların üzerinde kredi ilişkisine girilecek müşterinin ad ve soyadının olması
Kefalet Karşılığı Krediler: Müşteri ile değerliliğine güvenilen kefillerin imzasıyla kullandırılan kredilerdir. Faiz dışında herhangi bir ücret alınmaz.
Diğer Teminat Karşılığı Krediler: İpotek, İşletme rehini, alacağın temliki karşılığı kullandırılan kredilerdir.
Akreditif Kredisi: Bir bankanın ithalatçının talep ve talimatı ile ya da kendi adına belli bir tutara kadar belli bir süre içinde belli belgeler karşılığında, şartların yerine getirilmesi kaydıyla, ihracatçıya karşı taahhüt ettiği kredidir.
İthalatçının bankası tarafından açılır. İstenen şartlar “Küşat Mektubu” adı verilen bir belge ile ihracatçının bankasına bildirilir.
Gayri nakdi kredi olarak tanımlanır, uluslararası, havale niteliğindedir. Akreditif hem ithalatçıyı hem de ihracatçıyı korur.
Akreditif işleminde dört taraf vardır. Bunlar;
a. Akreditif Amiri: Kredi hesabına akreditif açtırma, talimatı veren imalatçıdır.
b. Amir Banka: İthalatçının talimatı üzerinde ihracatçı lehine akreditif açan ve bunu ihracatçının bankasına bildiren bankadır. İthalatçı adına ödeme taahhüdünde bulunur.
c. İhbar (Lehdar) Bankası: Gelen akreditifi ihracatçıya ihbar eden ihracatçının ülkesindeki bankadır.
d. Lehdar: İhracatçı yani adına akreditif açılan kişidir. Bankalar kredi karşılığında komisyon alır.
Akreditif Türleri
a. Rücü Edilebilir (dönülebilir) Akreditif: İthalatçı ya da bankasının ihracatçıya haber vermeden her zaman değiştirilebilen ya da iptal edilebilen akreditiftir.
b. Rücü Edilmez (döndürülemez) Akreditif: İhracatçının tüm şartları yerine getirdiği akdinde bankanın ödeme yapacağı konusunda açık ve kesin taahhüt verdiği durumdur. Uluslararası ödeme şekilleri arasında en çok kullanılabilir.
c. Teyitli Akreditif: Akreditifi açan bankanın ihracatçı tarafından yeterince tanınmaması halinde, ihracatçının kendini güvende hissetmek için çekeceği poliçenin ödeneceği konusunda kendi ülkesindeki bir bankadan teminat istemesidir.
Akreditif ticari işlemlerde kullanım alanlarına göre 7 gruba ayrılır;
a. Rotatif akreditif; Rotatif akreditif şartları gereğince bir miktarı veya tamamı kullanıldıkça herhangi bir belirli değişikliğe lüzum kalmaksızın eski miktar dahilinde yenilenen akreditiftir.
b. Devredilebilir akreditif; Lehine bir akreditif açılan bir ihracatçı kendi ülkesindeki üçüncü bir şahsa yani akreditifte adı geçenden başka ikinci ya da daha çok kişiye akreditif devredebilir.
c. Bölünebilir akreditif
d. Red clause akreditif
e. Green clause akreditif
f. Karşılıklı akreditif
g. Stand – by akreditif
Teminat Mektubu Kredisi: Borçlunun alacaklıya karşı üstlendiği yükümlülüğün yerine getirilmesini garanti etmek üzere banka tarafından alacaklıya verilen bankaya “teminat mektubu” denir. Teminat mektupları geçici, kat’i, avans teminat mektubu olmak üzere 3 gruba ayrılır;
a. Geçici teminat mektupları: Resmi dairelere karsı bir iş almak içinihaleye katılanlara, şart name koşullarına uyacaklarını teminat altına almak amacıyla verilen mektuplardır.
b. Kat’i teminat mektubu: İşin anlaşmaya uygun yapılacağını garantileyen ve kapılmadığında talep edilecek zararın karşılayacağını ifade den mektuplar.
c. Avans mektubu: Resmi daireden alınan iş için resmi daire tarafından verilecek avans ödemelerini teminat altına almaya yönelik mektuplardır.
Kabul Kredisi: İthalatçının ihracatçı tarafından keşide edilen poliçeyi kabul ederek malları almasını sağlayan gayri nakdi kredi türüdür. Dış ticaretin finansmanında dış alımlara açılan kredi türüdür. Esasta ithalat kredisi niteliği taşır. İhracatçının çekeceği poliçeyi banka kabul ederek ödemeyi taahhüt etmektedir.
5. Factoring
Kredili satış yapılan işletmelerin bu satışlardan doğan alacak haklarını faktöre devrederek alacakların tahsili, muhasebe ve ön ödeme biçimindeki hizmetlerden yararlanma işlemidir.
Sadece kısa vadeli alacaklar için söz konusudur.
Vadeler 30 ile 120 gün arasında değişmektedir.
Factoring İşlemindeki Taraflar;
a. Factoring Şirketi: Alacakları devralarak karşılığını peşin olarak ödeyen finansal kurum.
b. Müşteri (Satıcı): Mal ve hizmeti satan, factoring hizmetini talep eden ve alacak haklarını factor’e devreden kurum.
c. Borçlu Alıcı: Mal ve hizmeti satın alan ve ödemeyi factor’e yapacak olan kişi ya da kurum.
Factoring Şirketinin Fonksiyonları:
- Kredili satışlarla ilgili her türlü muhasebe kayıtlarının tutulması
- Alacakların takip ve tahsil edilmesi
- Tahsil edilmemesi durumunda her türlü kaybın tam olarak karşılanması
- Satıcı işletmeye kredili satış tutarının belli bir oranında kredi verilmesi
- Müşterilerin mali durumu ile ilgili bilgi toplanması
- Satışı artırmak üzere piyasa araştırmalarının yapılması factoring’in Satıcı Firmaya Yararları
- Satışların muhasebesi factor tarafından üstlenilir.
- Risklerin azalması maliyet tasarrufu sağlar
- Finansman sağlaması; kredili satışlar toplamının % 80 civarındaki bölümünü satıcı firmaya derhal, kalan bölümünü de tahsilâttan sonra ödemeyi taahhüt eder.
Factoring Şirketine Faydaları;
- Komisyon geliri elde edilir
- Bilgi ve müşteri temini sağlar
Factoring Türleri
a. Ulusal Factoring: Factoring işlemindeki tüm tarafların aynı ülkede bulunmasıdır. Kabil-ı rücu ve gayri kabil-i rücu diye 2’ye ayrılır.
b. Uluslararası Factoring: Satıcı ve alıcının farklı ülkelerde olduğu factoring’tir. İthalat ve İhracat factoring’i diye ikiye ayrılır.
Factoring işlemleri hizmet fonksiyonu açısından ikiye ayrılır;
a. Tam hizmet rücu edilmez factoring: Üretici ile factör arasında düzenli ve sürekli anlaşma yapılır
b. Tam hizmet rücu edilebilir factoring: Kredi hizmeti sigortası verilmez devredilen alacakların vadesinden 90 gün içinde ödenmemesi durumunda işletmeye rücu edilebilir.
Uluslararası Factoring’te Iskonto Oranı
- LİBOR (Londra İnterbank piyasasında ticari bankaların faiz oranı)
- PRİME RATE (Amerikan Bankalarının uyguladığı faiz oranı)
- HIBOR (Hong Kong Bankalarının uyguladığı faiz oranı)
- SIBOR (Singapur Bankalarının uyguladığı faiz oranı)
Bunlara ilave olarak borçlunun risk yapısına göre belirlenen ilave risk marjına (spread) denir. Risk marjına “baris poitte” denir. Değer olarak % 0,01 karşılık gelir.
6. Kendiliğinden Oluşan Fonlar
İşletmelerin, mal ve hizmet alımlarıyla bu alımlar için yapılan ödemeler arasındaki sürede kendiliğinden fon yatırılmış olur. Ödenecek vergiler, ücretler, ikramiyeler faiz ödemeleri, alınana depozito ve teminatlar örnek verilebilir.
Örnek: Bir işletme 3.000 TL lik hammaddeyi 60 gün vadeli olarak alırsa kendiliğinden oluşan fon ne kadardır?
çözüm; 3.000 x 60 = 180.000 TL dir.