Ünite 14 -Üretim Sistemlerinin Tasarım Kuruluş ve İşleyişi

Tasarım Kavramı

Mal Tasarımı, pazara sunulacak yeni fiziksel varlığın üretiminde hangi malzemelerin kullanılacağını belirleme, onun boyut ve kalite toleranslarını saptama, görünüşünü tanımlama ve başarı standartlarını oluşturma çalışmalarıdır.Araştırma, geliştirme ve tasarım : Yürürlükteki, uygulamaların Özelliklerinde güncel değişiklikler yaparak işletme karını artırmaya yönelik çalışmalardır. Hizmet tasarımı ise, müşterinin üretilirken tüketilen yeni soyut doygunluktan beklediği duygusal ve psikolojik yararını tanımlama ve tanıma uygun araç ve eylemleri oluşturmadır. Üretim sistemi tasarımı ise, tasarlanan mal ve hizmetin, üretimini gerçekleştirecek sistemin öngörülmesidir.

Tasarım Süreci

Tasarımda, birçok kavram göz önünde bulundurulur. Bunların en önemlileri şu şekilde sıralanabilir:

  • Kıyaslama
  • Ters mühendislik
  • İşlev tasarımı
  • Güvenilirlik
  • Bakım-onarım kolaylığı
  • Üretim sistemi tasarımı
  • Yalınlaştırma
  • Standartlaştırma
  • Kodlama
  • Bilimselleştirme (modülerleştirme)

Ters mühendislik (Reverse engineering), rakip ürünün veya üretim sisteminin açılımını yapıp, onun tasarım özelliklerini inceleyerek, bu özellikleri kendi ürünüyle birleştirme yönündeki çalışmalardır.

İşlev Tasarımı, üretilmesi düşünülen mal veya hizmetin işlev tasarımı, müşterinin ürüne yönelik istek, arzu ve gereksinmesinin hangilerini ne doygunlukta karşılayacağının belirlenmesidir.

Tasarım Yazılımları

Son yıllarda, daha yoğun olarak pazar bölümlemesine gidilmiş ve her bir pazar bölümü için, bazı durumlarda tek bir müşteri için, ayrı bir ürün tasarlanmaya başlanmıştır. Bu tasarımlar;

  • Bilgisayar destekli tasarım (CAD)
  • Bilgisayar destekli mühendislik (CAE)
  • Bilgisayar destekli üretim (CAM)
  • Ortak ürün ticareti (CPC)

gibi yazılımlarda geliştirilmektedir.

Hizmet Tasarımı

Müşterinin üretilirken tüketilen yeni soyut doygunluktan beklediği duygusal ve psikolojik yararını tanımlama ve tanıma uygun araç ve eylemleri oluşturmadır.

  • Hizmetlerin fiziki varlığı yoktur.
  • Hizmet çıktısı değişkendir.
  • Hizmet, müşteriyle karşılıklı doğrudan ilişki içinde üretilir.
  • Hizmet sunanlar, hizmet alanlar ve hizmetler, birbirinden ayrı olarak düşünülemez.
  • Hizmetler, genellikle, ya yerel ya da coğrafi bir örgütlenme eğilimi gösterir.
  • Hizmetler, mallara oranla daha sık tüketilir.
  • Hizmetlerin benzerini veya daha iyisini yapmak, mallara oranla daha kolaydır.

Kuruluş Kavramı

Üç ana grupta toplanabilir kuruluşlar. Bunlar:

  • Ağır Endüstri Kuruluşları (Fabrikalar): Otomobil, demir-çelik gibi kurulması çok pahalı, geniş yer ve alanlar gerektiren birimlerdir.
  • Hafif Endüstri Kuruluşları: Elektronik parçalar, televizyon ürünleri gibi üretimlerin yapıldığı birimlerdir.
  • Hizmet ve Perakendecilik Kuruluşları: Bakkaliye, restoran gibi küçük iş yerleri veya otel, üniversite gibi kapsamlı ve inşası pahalı hizmet birimleridir.

olur.

Kuruluş Yeri Seçimi

Rekabet için çok önemlidir. Enerjiye yakınlık, hammaddeye yakınlık, pazara yakınlık dikkate alınır. Önceki yüzyıllarda, kuruluş yeri seçimi, genellikle ulusal sınırlar içinde düşünülürdü. Oysa, bugün aynı konu, dünya ölçeğinde değerlendirilmek durumundadır.

Yabancı ülkelerde konumlanmayı düşünen girişimcilerin gözönünde bulunmaları gereken başlıca etkenler şu biçimde sıralanabilir:

  • Ülkedeki politik denge
  • Devletin yasaları ve ekonomik düzenlemeleri
  • Politik ve ekonomik sistem
  • Ekonomik denge ve büyüme
  • Kambiyo oranları
  • Kültür
  • İhracat ve ithalat düzenlemeleri, gümrük bürokrasisi ve gümrük tarifeleri
  • Hammadde olanakları
  • Tedarikçi sayısı ve tedarikçilere yakınlık
  • Taşıma ve dağıtım sistemi
  • Uygun teknoloji olanakları
  • Ticari yolculuklar yapmaya uygun olanaklar
  • Teknik uzman olanakları
  • Serbest bölge ve transit geçiş olanağı
  • Grup ticaret analaşmaları

Bölgesel Yerleşim Etkenleri

Yukarıda, yabancı bir ülkede yatırım yapmayı düşünen girişimlerin dikkat etmesi gereken etkenler sıralanmıştır. Aşağıda ise, konumlanmak için herhangi bir ülkeyi seçen girişimin, o ülkenin hangi yöresinde yerleşeceğini belirlerken göz önünde bulundurulması gereken değişkenler sıralanmıştır:

  • Sendikal, eğitsel, yeterlilik ve maliyet açısından işgücü
  • Pazara ya da müşteriye yakınlık
  • Müşteri sayısı
  • İnşaat ve kira maliyetleri
  • Arazi maliyeti
  • Taşıma kalitesi ve biçimi
  • Taşıma maliyetleri
  • Yerel belediye hizmetleri
  • Yerel işletmecilik düzenlemeleri
  • Yerel Sanayi, Ticaret, Ziraat vb. odalar
  • İşletmecilik iklimi
  • Toplumsal yapı
  • Bölgesel veya yerel teşvik paketleri Belediye düzenlemeleri Çevrecilik açısından düzenlemeler Ham madde yeterliliği vs.

Yerleşim Teşvikleri

Yatırım teşvik paketleri, genellikle yatırım indirimi, gümrük muafiyeti, arazi tahsisi, gelir ve kurumlar vergisi istisnası veya kredilendirmesi, bedava işgücü eğitimi, atıkların bedava atılması ve değerlendirilmesi, özel yol ve sanayi bölgeleri vb. kolaylık ve özendirmelerden oluşur. Bu özel özendirmeler, girişimi, bir taraftan yatırım maliyetlerini azaltma, diğer taraftan da kar olanağını artırma yönünden cesaretlendirir.

Kuruluş Yerine Yerleşim

Herhangi bir ülkede herhangi bir yer kuruluş yeri seçildikten sonra, sıra, o kuruluş yerine verimlilik, etkililik, rekabet üstünlüğü ve imaj sağlayacak biçimde yerleşmeye gelir. Bir girişimin fiziki kuruluş olarak görünümü, gerçekten önemli bir fark yaratır. Örneğin, İstanbul’daki Sabancı Holding Merkezinin fiziki görünümünü, İş Bankası Merkez Gökdelenlerinin fiziki görünümü ya da acikogretimX.com’un internet sitesi, söz konusu girişimler hakkında bir hayranlık yaratır.

Süreç Tabanlı Yerleşim: Burada birbirine benzer etkinlikler veya eylemler, belirli bölümlerde veya işlem merkezlerinde bir araya getirilir.

Kadın İç Çamaşırı Bölümü Ayakkabı Bölümü Ev Eşyaları Bölümü
Kadın Giysisi Bölümü Kozmetik ve Mücevher Bölümü Çocuk Bölümü
Kadın Spor Giysi Bölümü Giriş ve Sergileme Bölümü Erkek Bölümü

Ürün Tabanlı Yerleşim: Montaj hattı da denilen bu yerleşimde özel bir malın üretimi için belirli bir yol ya da hat boyunca gerekli makineler, uzmanlıklar ve stoklar öncelik ve sonralık sırasına göre yerleştirilir.

Sabit Tabanlı Yerleşim: Yerinde üretilmesi gereken çok büyük hacimli ve taşınamayan projeler için tasarlanan üretim sistemidir.

Karma Tabanlı Yerleşim: Süreç tabanlı ve ürün tabanlı yerleşimin bazı özellikleri ile yapılandırılmış üretim sistemidir.

Üretim Sistemlerinin İşleyişti

Üretim sistemlerinin tasarımını ve işleyişini gerçekleştiren işletme etkinliğine, üretim yönetimi denir. Üretim yöneticileri; üretim sistemlerini tasarlar, kaliteyi belirler, ürünlerin üretimini sağlar ve hizmetleri gerçekleştirir. Aynı zamanda da, küresel işletmelerle, girdi sağlayanlarla, tüketicilerle ve ileri teknoloji üreticileriyle sürekli ilişki içinde bulunur. Üretim yöneticilerinin bir diğer işlevi de, üretim sistemlerine ilişkin sorunları çözümlemek, üretim sistemlerini yeniden tasarlamak, yenilikler yapmak ve üretim işlemlerini bütünleştirmektir.

10

E-İşletmeciliğin Üretim Yönetimine Etkileri

Internet, üretim yönetimi işlevlerinin çok önemli bir kısmını kapsarsa ve kendisinden gerektiği biçimde yararlanılırsa, oldukça önemli rekabet üstünlüğü sağlar. İnternetin geleneksel işletmeleri etkilediği noktlar olmuştur. Bunlar;

  • Daha iyi müşteri ilişkileri gerçekleştirme Daha verimli süreçler tasarlama Daha ucuz girdi satın alma
  • Bilgi teknolojisini yarattığı sinerjiden yaralanma
  • Daha iyi ve daha hızlı karar alma
  • Yeni örgütlenme biçimleri gerçekleştirme
  • Geniş arz kaynaklarını karşılaştırma
  • İleri müşteri beklentilerini karşılama
  • Yeni işletmecilik yol ve yöntemlerini uygulama
  • Küresel üretim koşullarına uyum gösterme

Üretim Yönetiminin Öncelikli Sorunları

Üretim yönetimine ilişkin birçok konu, kavram ve yöntem vardır. Bunların birincilleri, aşağıda kısaca belirtilmiştir.

  • Bütünleşik Üretim Yapısalı (Stratejisi) İzleme
  • Güncel Ürün, Hizmet ve Bilgi Üretme
  • Güncel Üretim Teknolojileri ve Süreçleri Kullanma
  • Güncel Yerleşimin Yapılması
  • Proje Yönetimi
  • Girdi Yönetimi
  • Ürün, Hizmet ve Bilginin Talebini Kestirmek
  • Güncel Üretim Planlaması ve Zamanlaması
  • Kalite Güvencesi Verme