Ünite 13 – Sermaye Maliyeti

Firmalar için sermaye maliyeti, yatırımlardan sağlanan minimum getiri oranıdır.

Yatırımcılar için sermaye maliyeti, hisse senetlerinden beklenen getiri oranıdır.

Banka Borçlarının Ve Tahvillerin Maliyeti

İşletmelerin borç maliyeti, sağlanan fonların bugünkü değerini, bu fonlar için yapılacak ödemelerin bugünkü değerine eşitleyen iskonto oranıdır.

İşletmeler borçlanma maliyetlerini vergi öncesi ve vergi sonrası maliyet olmak üzere iki şekilde hesaplarlar.

Yabancı kaynağın vergi sonrası maliyeti

k_{vs}=k_b(1-V)

kvs:    Borçlanmanın vergi sonrası maliyeti
kb:    Borçlanmanın vergi öncesi maliyeti
V: Vergi oranı

Örnek: X İşletmesi A bankasından % 40 faizli kredi almıştır. Vergi oranı % 25 ise alınan bu kredinin vergi sonrası maliyeti yüzde kaçtır?

kvs =  ?
kb =  %40 (0,40)
V =  %25 (0,25)

Formülde yerlerine yerleştirdiğimizde;

\\k_{vs}=0,40(1-0,25)\\k_{vs}=0,40\times 0,75\\k_{vs}=0,30

Sonuç olarak %40 faizle alınan kredinin vergi sonrası maliyeti (gerçek maliyeti) %30 olur.

Tahvil çıkarılması ile katlanılan basım, ilan, damga resmi, kotasyon, izahname hazırlanması ve araçlara ödenen komisyonlar gibi bir takım giderler vardır. Tahvilden sağlanan nakit girişi ya da fon girişi bunlar düşüldükten sonra hesa­planır.

Örnek: Açıköğretim AŞ, 20.000 TL lik, 2 yıl vadeli ve her yıl %30 faiz ödemeli olarak tahvil ihraç ediyor. Bunun için %6 komisyon ödediğine göre;

a) Tahvil ihracından net fon girişi ne kadardır?

b) Vergi oranı % 40 olduğuna göre çıkarılan bu fonların işlemeye gerçek maliyeti yüzde kaçtır?

a) Net fon girişi için çözüm;

Tahvilin satış tutarı  = 20.000 TL
Ödenen komisyon  = 20.000 x 0,06 = 1.200 TL
Net Fon Girişi          = 20.000 – 1.200 = 18.800

b) Vergi sonrası maliyet için çözüm;

1. Yıl

2. Yıl

Faiz Gideri

6.000 TL

6.000 TL

Vergi Tasarrufu

(2.400 TL)

(2.400 TL)

Ana Para Ödemesi

20.000 TL

Net Nakit Çıkışları

3.600 TL

23.600 TL

18.800=\dfrac {3.600}{(1+k)^1} + \dfrac{23.600}{(1+k)^2}

Buradaki “k” değeri fonun gerçek maliyetini gösterir. Hesaplamak için “enterpolasyon yöntemi” kullanılır. Bu da yaklaşık olarak %22 olarak bulunur.

İmtiyazlı Hisse Senedi Çıkarılması Yoluyla Sağlanan Fonların Maliyeti

İmtiyazlı hisse senedi sahipleri, adi hisse senedi sahiplerine oranla kardan öncelikli pay alma hakkına sahiptirler.

İmtiyazlı hisse senetleri çıkaran şirket açısından dönemsel bir ödemeyi gerekli kılar ve tasfiye durumunda öncelikli pay alma hakkını sunar. Bu yönleriyle tahvile benzer. Ancak tahvilde vade vardır. İmtiyazlı hisse senedinde vade olmaz. Tahvilde anapara ve faiz ödemeleri belirlenen sürelerde ödenmek kanunen belirtilmiştir. İmtiyazlı hisse senetlerinde şirket kar etmedikçe kar payı ödeme zorunlu­luğu yoktur.

İmtiyazlı hisse senetlerinin maliyeti

k_i=\dfrac{D}{NCF}

ki : İmtiyazlı hisse senedinin maliyeti
D : Ödenen kar payı
NCF : Net çıkarılma fiyatı

Net çıkarılma fiyatı, hisse senedinin satış fiyatından çıkarılma maliyetleri düştükten sonra, şirketin eline geçen rakamdır.

Örnek: Açıköğretim AŞ, tanesini 40 TL den ve %10 ihraç gideriyle çıkardığı hisse senetlerine 9 TL kar payı ödemesi yapacaktır. Bu hisse senetlerinin maliyeti yüzde kaçtır?

ki : ?
D : 9 TL
NCF : 40 TL – (40 x 0,10) = 36 TL

Bu bilgilere göre;

k_i=\dfrac{9}{36}=0,25

olur. Bu da hisse senetlerinin gerçek maliyetinin % 25 olduğunu gösterir.

Adi Hisse Senedi Çıkarılması Yoluyla Sağlanan Fonların Maliyeti

Hisse senedi ihracı yoluyla sağlanan fon girişlerinin bugünkü değeri ile bu ihraç­tan doğan fon çıkışlarının veya ödenecek kar paylarının bugünkü değerini eşitleyen iskonto oranıdır.

k_e=\dfrac{D_1}{NG_0}+g

ke : Adi hisse senedinin maliyeti
D1: 1. Yılın sonunda ödenecek kar payı
NG0 : Adi hisse senedi çıkarıldığında işletmeye sağlanan net para girişi
g : Kar paylarının büyüme oranı

Örnek: Açıköğretim AŞ’nin hisse senetlerinin piyasa fiyatı 24 TL dir. Dağıtılacak kar paylan 2,7 TL dir. Karlarda büyüme oranı ise yıllık % 25 olduğuna göre hisse senetlerinin maliyeti nedir?

ke : ?
D1 : 2,7 TL
NG0 : 24
g : %25 (0,25) dir.

Formüle koyduğumuzda;
k_e=\dfrac{2,7}{24}+0,25=0,3625
olur. Bu da %36,25 tir.

Eğer hisse senetlerinin % 10 çıkarım maliyeti olsaydı;

  • Bu durumda sadece işletmeye net para girişini gösteren  değeri değişecektir.

NG0 = 24 – (24 x 0,10) = 21,6 TL olur.

Formülü bu bilgilere göre yeniden düzenlersek,

k_e=\dfrac{2,7}{21,6}+0,25=0,375
olur. Bu da %37,5 tir.

Dağıtılmayan Kar Paylarının Maliyeti

İşletmenin elde ettiği karların bir kısmını dağıtmayarak kendi bünyesinde bırakmasına oto finansman denir. Dağıtılmayan karların maliyeti üç yolla hesa­planır.

1.    Finansal Varlıkların Fiyatlama Modeli  (CAMP Yöntemi)

Herhangi bir menkul kıymetin beklenen getirisi ile risk derecesi arasındaki ilişkiyi gösterir.

Bu model ayrıca, sistematik riskin ölçülmesinde kullanılır. Uygulanma aşamaları;

  • Risksiz faiz oranı (Rt) tespit edilir. (Hazine bonosu, devlet tahvili vs.)
  • Sistematik riskin katsayısı belirlenir. Beta katsayısı belirli bir hisse senedinin ne ölçüde pazarla birlikte hareket ettiğini gösteren bir ölçüttür.
  • Risk primi (B) hesaplanır. Bu oran (Rm-Rf) dir (Piyasadan beklenen getiri ile risksiz faiz oranı arasındaki fark).
  • k=R_f+\beta \times (R_m-R_f) Eşitliğinden k değeri bulunur. Bu eşitlik;
    k=Risksiz faiz oranı + Beta katsayısı x (Piyasa getiri oranı – Risksiz faiz oranı) olarak açıkça ifade edilebilir.

Örnek: Risksiz menkul kıymetlerin beklenen getirisi % 20, piyasa üzerinden beklenen getirinin % 30 ve Beta katsayısının 1,5 olduğu ortamda k değeri ne olur?

k = 0,20 + 1,5 x (0,30 – 0,20) = % 35

β katsayısı 1 den büyük olan hisse senetleri, daha fazla risk primi sağlar. Nedeni de bu hisse senetlerinin piyasadaki gelişmelere daha duyarlı olmasıdır.

2.    Tahvil Getiri + Risk Primi Yaklaşımı

Analistlerin, dağıtılmamış karların maliyetini belirlerken uzun dönemli borçların faiz oranına

3, 5 puan arasında risk primi ilave ettiği yöntemdir.

3.    Temettü getirişi – Büyüme Oranı – Ya da indirgenmiş Nakit Akımı Yaklaşımı

Dağıtılmayan kar paylarının maliyetinin o hisse senidinin fiyatı ve beklenen getirişinin o hisse senedinden dağıtılacak temettü oranıyla olan ilişkisine bağlı olan yöntemdir.

Örnek: 60 TL den işlem gören hisse senedinin 12 TL kar payı dağıtacağı ve kar payı büyüme oranının % 8 olacağı düşünülmektedir. Buna göre, dağıtılmamış karların maliyeti yüzde kaçtır?

k=\dfrac{12}{60}+0,08 olur ve bu da %28 dir.

Amortismanların Maliyeti

Bir varlığın elde edilme maliyetinin hizmet süresine dağıtılması amortisman olarak adlandırılır. Amortisman yoluyla sağlanan fonlar, yeni yatırımların finansmanında, borç ödemelerinde veya kar dağıtımında kullanılır. Amortisman fonlarının maliyeti, işlet­menin ağırlıklı ortalama sermaye maliyetidir.

Ağırlıklı Ortalama Sermaye Maliyeti

Çeşitli fonların vergiden sonraki maliyetlerinin bu kaynakların sermaye içindeki paylarıyla çarpımlarının toplamıdır. Ekonomide yaşanan olumsuzluklar, yaşanan finansal krizler, firmanın risk durumunun artması, firmada alınan yanlış kararlar sermaye maliyetini olumsuz etkiler.


Örnek:

Sermaye Kaynakları Tutarı Maliyeti
Kısa Vadeli Borçlar

6.000 TL

%25

Uzun Vadeli Borçlar

8.000 TL

%20

Hisse Senetleri

2.000 TL

%18

Dağıtılmamış Karlar

3.500 TL

%30

Amortismanlar

500 TL

%30

Yukarıda sermaye kaynakları verilen Açıköğretim AŞ’nin ağırlıklı ortalama sermaye maliyeti yüzde kaçtır?

  • Öncelikle, tutarların toplam içindeki ağırlıkları hesaplanır.
Sermaye Kaynakları Tutarı Ağırlıkları
Kısa Vadeli Borçlar

6.000 TL

%30

Uzun Vadeli Borçlar

8.000 TL

%40

Hisse Senetleri

2.000 TL

%10

Dağıtılmamış Karlar

3.500 TL

%17,5

Amortismanlar

500 TL

%2,5

  • Sonrasında bu hesaplanan ağırlıkları ile maliyetleri çarpılır ve sonuçları toplanır.
Sermaye Kaynakları Maliyeti

(I)

Ağırlıkları

(II)

Çarpımları

(I) x (II)

Kısa Vadeli Borçlar

%25

%30

%7,5

Uzun Vadeli Borçlar

%20

%40

%8

Hisse Senetleri

%18

%10

%1,8

Dağıtılmamış Karlar

%30

%17,5

%5,25

Amortismanlar

%30

%2,5

%0,75

Toplam

%23,3

Sonuç olarak Açıköğretim AŞ’nin ağırlıklı ortalama sermaye maliyeti %23,3’tür.