Ünite 12 – Orta ve Uzun Vadeli Finansman

Orta Vadeli Finansman Kaynakları

Orta ve uzun vadeli finansman kaynaklarının önemli bir kısmı işletmelerin sabit varlıklarının finans­manında kullanılır.

Orta Vadeli Banka Kredileri

Bu kredilerde vade 1 yıldan uzun vadeli ve bu kredi sözleşmeleri bazı sekil şartlarına tabidir.

Kredi alan müşteriler için, orta vadeli fonların maliyeti, kısa fonların maliyetine göre daha yüksektir. Orta vadeli banka kredisinin en önemli avantajı esnekliğidir. İşlet­menin istekleri değiştikçe kredi koşulları da değişebilmektedir.

Orta vadeli banka kredileri sermaye piyasasına girme olanağı kısıtlı, halka ihraçla fon sağlaması zor olan küçük işletmelere verilir.

Örnek: İşletme 25.000 TL kredi kullanmıştır. Bu krediyi 15 ayda, eşit taksitlerle ödeyecektir. Aylık faiz oranı ise %6 olduğuna göre, işletmenin ödeyeceği taksitler kaç TL dir?

Bu işlemde kullanılacak formül anüite bugünkü değer formülüdür.

ABD=A\times \dfrac{(1+i)^n-1}{(1+i)^n\times i}

ABD :    Bugün elimize geçmiş olan para (25.000)
A     :    Taksit tutarı (?)
i      :    Faiz oranı (%6, 0,06)
n     :    Vade (15 ay)

Bu bilgilere göre;
\\25.000=A\times \dfrac{(1+0,06)^{15}-1}{(1+0,06)^{15} \times 0,06}\\25.000=A\times \dfrac{1,3965}{0,1438}

A= 2.574 TL bu kredi için 15 ay boyunca ödenecek eşit taksit tutarlarıdır.

Orta Vadeli Sigorta Şirketi Krediler

Genellikle orta vadeli banka kredilerini tamamlayıcı bir nitelik gösterir. Bazı durumlarda bir banka ile bir sigorta şirketi aynı işletmeye farklı vadelerde kredi vere­bilir.

Sigorta şirketleri açısından orta vadeli krediler bir yatırım olduğundan, borçlan­manın maliyetine riske, vadeye ve alternatif yatırımlardaki geçerli verim oranlarına uygun bir verimlilik sağlamak üzere, ilaveler yapılır.

Orta Vadeli Satıcı Krediler

Satın alınan maddi duran varlığın bedelinin bir kısmı peşin olarak ödenmekte, kalan ise takside bağlanmaktadır. Satıcı kredilerinin özel bir şekli, şarta bağlı satış sözleşmeleridir. Söz konusu satış sözleşmelerine göre, makine ve teçhizatın mülkiyeti satıcı işletmeye aittir. Bu nedenle “kredinin tama­men ödeninceye kadar mülkiyeti koruma kaydıyla satış” olarak da nitelendirilir.

İşletme açısından satıcı kendisiyle finansmanın sakıncalı yönü finansmanın maliyeti, bazı koşullarda çok yükselmektedir.

Kiralama Yoluyla Finansman (Leasing)

Finansal kiralama, belirli bir süre için kiralayan (Lessor) ve kiracı (Lessee) arasında imzalanan ve belirli bir kira ve süre karşılığında varlığın mülkiyetini kiralayanda, kullanım hakkını (zilyetliğini) ise kiracıda bırakan bir sözleşmedir.

Kiralama Konusu Mallar ve Özellikleri

  • Her türlü taşınır taşınmaz mal, leasing konusu olabilir.
  • Marka, patent, Lisans hakkı ile yazılım gibi maddi olmayan haklar leasinge konu olamaz.
  • Kiralamaya konu olan malın bağımsız ve üzerinden amortisman ayrılabilmek gibi özellik taşıması gerekir. Örnek makine, bina v.b.

Kiralama Türleri

a) Yurtiçi Kiralama

Kiralayan şirket ile kiracının aynı ülkede faaliyet göstermesidir.

b) Uluslararası Kiralama

Leasing şirketinin Türkiye dışında olması ve leasing işletmelerinin bu şirket tarafından yürütülmesidir.

  • Leasinge konu olan mal Türkiye’ye geçici ithalat rejimi çerçevesinde ithal edilir.
  • Malın leasing dönemi sonunda Türkiye’de kalması durumunda teminat mektubundaki vergiler ödenir.
  • Sözleşme hazine müsteşarlığı tarafından uygun görüldüğü takdirde onaylanır.
  • Bunun için teknolojik ürünler ve işlerin tutarı fazla olanlar için geçerlidir.
  • Kiralar döviz olarak transfer edilir, her kira üzerinden %0,5 oranında mükellefiyet kurumlar vergisi ödenir.

c) Finansal Kiralama

Kiracı açısından bir satın alma anlaşmasıdır. Varlığın amortismanı kiracı tarafından ayrılır. Aşağıdaki kriterlerden en az biri sağlanıyorsa finansal kiralamadan söz edilir.

  • Kiralama dönemi sonunda mülkiyetin kiracıya devredilmesi
  • Kiralamanın satın alma opsiyonu vermesi
  • Kiralama döneminin, kiralamaya konu olan ekipmanın tahmini ekonomik ömrünün % 75 veya daha fazlasına eşit olması.
  • Kira ödemelerinin şimdiki değerinin ekipmanın piyasa bedelinin % 90 veya daha fazlasına eşit olması

d) Operasyonel Kiralama

Kiracının dönem sonunda mal alma zorunluluğu bulunmaz. Kira süresi malın ekonomik ve teknolojik ömründen daha kısa tutulur. Kira bedelleri ile maliyetin ancak bir bölümünü karşılar. Daha çok ikinci el pazara sahip ekipman için yapılmaktadır.

e) Satma ve Geri Kiralama

Kiracı kendi elinde bulunan bir sabit kıymetli finansal kiralama şirketine satar ve bedelini tahsil eder. Karşılığında saptanan süre içinde kiralarını öder ve dönem sonunda malına yeniden sahip olur. Satıcı ile kiracı aynı kişidir.

f) Satışa Yardımcı Kiralama

Satıcı firmalar müşterilerine kendileri tarafından sağlanamayan vadeli ödeme plan­larını leasing yoluyla önerirler. Satıcı malı peşin olarak satarken, alıcı da malı vadeli almış olur. Firma kendi satışlarını arttırmakta ve peşin şatış yapabilmek için leasing şirketinin pazarlama birimi olarak çalışmaktadır.

Kiralama Yönteminin Sağladığı Faydalar

Yüzde Yüz Finansman: İhtiyaç duyulan yatırım malının bedeli ile birlikte, malın nakliyesi, sigortası gibi tüm masrafları kredilendirilir.

Düşük Maliyet: Leasing şirketi, finansal kiralama için satın aldığı mallara % 1 KDV öder.

Kiraların Gider Yazılması ve Vergi Avantajı: Kiralar için leasing şirketi fatura düzenlemektedir. Bu faturalar kiracılar tarafından gider gösterilir. Vergi matrahından indirilir.

Uzun Vadeli Yatırım İmkanı: 48 aya kadar kredi imkanı sağlar.

Zamanlama Kolaylığı ve Ödemede Esneklik: Kira konusu ekipmanın yarattığı gelire göre ödeme yapılır.

Likiditenin Artması: İşletmenin kaynaklarını sabit varlıklara yatırması önlenmiş olur.

Planlama Kolaylığı ve Sabit Maliyet: Ödeyeceği tüm paraları daha önceden bildiği için sabit maliyet söz konusudur.

Bilanço Dışı İşlem Olması: Leasinge konu olan varlıklar işletmelerin mülkiyetinde olmadığı için bilançoda gösterilmez. İşletmenin özkaynak borç oranının yükselteceğinden kredi bileşkesinin artmasına yol açar.

Riskin Azaltılması: Kiralanan varlığın, teknik gelişmelerin gerisinde kalma riskinden korunurlar.

Kiralama Yöntemiyle Finansmanın Yaratabileceği Sorunlar

Hurda Değer: Kiralama dönemi sonunda varlığın hurda değerinden, kiracı faydalanamayacaktır.

İpotek: Kiralama yolu ile kullanılan varlıklar, borçlarına karşı ipotek edilemez.

Maliyet: Yatırım indiriminin söz konusu olduğu durumlarda satınalma kiralamaya göre daha avantajlıdır.

Amortisman: Sabit değerlerin kiralanması durumunda hızlandırılmış amortisman yönte­minden faydalanılamaz.

Kur Farkları: Kira ödemeleri faizle yapılır ve kur farkı oluşur.


Forfaiting Yoluyla Finansman

Özellikle mal ve hizmet ihracatından doğan belirli bir ödeme planına göre tahsil edilebile­cek olan alacakların bir banka ya da bu alanda uzmanlaşmış bir finansman kurumu tarafından satın alınmasıdır.

Özellikleri:

  • İhracatçı ülke riskini de kapsayan bir garanti sağlar.
  • İthal edilecek malı bedeli ekonomik ömrüne dağıtılarak taksitle ödenebilir.
  • Yatırım malları 6 aydan uzun işlemler için kullanılır.
  • Poliçeler rücusuz olarak 3 kez ciro edilebilir.
  • Bir ıskonto işlemidir.

Forfaiting İşleminin Yürütülmesi

  • Bilgilendirme
  • Forfaiting teklifi
  • Sözleşme
  • Alacağın satın alınması

şeklinde gerçekleşir.

Forfaiting İşleminin Maliyetleri

  • İthalatçı için en önemli maliyet aval verilen senettir (garanti ücret).  Bu ücret aracı kuruluşa verilir.
  • İhracatçı açısından ise üç çeşit maliyet vardır;
    • iskonto oranı
    • Taahhüt komisyonu
    • Opsiyon komisyonu
  • Ticari risk
  • Politik risk
  • Transfer riski
  • Faiz oranı
  • Kur riski

    Forfaiting işleminde ithalatçı garanti ücreti öder. İhracatçı ise alacağını iskontolu olarak alır. Taahhüt komisyonu ihracatçının forfaiting işlemini gerçekleştirinceye kadar teklifin sabit kalmasını sağlamak amacıyla forfaiting şirketine ödediği aylık veya yıllık komisyondur.

    Opsiyon komisyonu ise bir defaya mahsus ödenen bir giderdir.

    Sermaye Piyasası Yoluyla Fon Sağlama

    Hisse Senetleri ve Özellikleri

    Hisse senetleri, sermayesi paylara bölünmüş anonim şirketlerce çıkarılan, her biri şirket ortaklığını temsil eden nama veya hamiline yazılı menkul kıymettir.

    Adi ve imtiyazlı hisse senedi kar payı ve tavsiye halinde şirket varlığının dağıtılması ve  diğer konularda öncelik hakkında sahip olunan hisse senedinin çoğunlukla oy kullanma hakkı vermesidir. Katılma – intifa senetleri sahipler­ine ortaklık hakkı sağlamamakta kardan ve tasfiyeden pay almak hakkı vermektedir.

    Anonim Şirketlerde Hisse Sahiplerine Sağlanan Haklar

    Ülkemizde TTK ve şirket esas sözleşmesinde düzenlenmiştir. Bu haklar;

    a) Şirket genel kuruluna katılma hakkı

    b) Spesifik haklar

    a) Şirket Genel Kuruluna Katılma Hakkı

    • Yönetim kurulu üyelerini seçmek
    • Şirket ana sözleşmesini onaylamak ya da değiştirmek
    • Sermaye artırımı, tahvil çıkarma, kar dağıtımı gibi konularda kararlar almak
    • Şirketin bilanço ve gelir tablolarını onaylamak
    • Yönetim ve denetim organlarını ibra etmek

    b) Spesifik Haklar

    • Genel kurulda kararlaştırılan şekilde kar payı dağıtımı
    • Mülkiyet hakkını üçüncü şahıslara devretmek
    • Tasfiye halinde pay alma hakkı
    • Rüçhan hakkından yararlanma
    • Şirketin faaliyetlerinden bilgi alma
    • Genel kurul kararlarının iptali için yargı organlarına başvurma

    Hisse Senetlerinin Halka Satışı

    Halka arz esaslarını SPK belirler. Hisse senetlerinin halka arzında Anonim şirketlerin yapması gerekenler;

    • Sermaye piyasası kurulu kaydına alınması
    • İzahnamenin Tescil ve ilanı
    • Yeni pay alma hakkının kullandırılması
    • Tasarruf sahipleri şirketlerinin ilanı
    • Tasarruf sahiplerine satış

    Hisse Senetlerinde Değer Tanımları

    Nominal Değer: Toplam sermayenin miktarını belirleyebilmek için hisse senedinin ilk çıkarılması sırasında belirlenen değerdir.

    Defter Değeri: İşletmenin toplam özkaynaklarının, hisse senedi sayısına bölünmesidir.

    Tasfiye Değeri (Likiditasyon): İşletmenin varlıklarının nakde dönüştürülmesinden sonra borçların düşülmesi ve kalanın hisse sayısına bölünmesidir.

    Piyasa Değeri: Sermaye piyasalarındaki fiyattır.

    Gerçek Değer: İşletmenin varlıkları, karlılık durumu dağıtılan kar miktarı, sermaye yapıları sektörel gelişimi gibi değişkenlerine bağlı olarak belirlenen değerlerdir. Bu hesaplanırken gelecekteki gelişmeler ve kapitalizasyon oranı temel faktördür.

    İşleyen Teşebbüs Değeri: İşletmenin tek tek varlıklarının toplam değerinden başka elle tutulamayan “organizasyon” unsurunu da ele alır.

    Hisse Senedi ile Finansmanın Yararları

    • Vade sonsuz kabul edildiği için geri ödeme yapılmayacağı varsayılır.
    • Firmanın kredi değerliliği artar, borçlanma maliyeti düşer.
    • Yatırımcı gruplar için daha çekicidir.
    • Varlıkların gerçek değerinde artış sağlayarak enflasyonist ortamlarda yatırımcıya korur.

    Hisse Senedi İle Finansmanın Sakıncaları

    • Hisse senedi sayısı arttığı için oy hakkı bölünür.
    • Yeni hissedarlara kardan pay hakkı sağlar
    • Hisse senetlerinin çıkarım maliyetleri borçlanmadan fazladır.
    • Dağıtılan kar paylan vergiden düşülemez.

    Tahviller ve Özellikleri

    Yalnızca AŞ’lerin ödünç para bulmak amacıyla itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetlerine tahvil denir. Vade 2 yıldan az olamaz.

    2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 13. maddesinin Bakanlar Kurulu’na verdiği yetkiye istinaden anonim ortaklıklara ilave olarak, özelleştirme kapsamına alınanlar dahil KİT’ler mahalli idareler ile bunlara bağlı kuruluşlar idare ve işletmeler tahvil çıkarabilir.

    Tahvil çıkarma sınırı:

    Çıkarılmış Sermaye (Ödenmiş sermaye)

    +

    Yedek Akçeler

    +

    Yeninden Değerleme Değer Artış Fonu

    Zarar

    Halka açık olmayan AŞ’lerde bu miktar TTK’de belirtilen miktarı aşamaz.

    Tahvil Türleri

    Tahviller, güvence, dolaşım yeteneği, sağladığı haklar, içerik ve temsil ettiği para cinsine göre gruplandırılır.

    Güvenceli Tahviller: Ödenmeme riskine karşı, ipotek veya rehinli tahvillerdir.

    Güvencesiz Tahviller: Büyük işletmelerin başvurabilecekleri bir yoldur. Anapara ve faizlerin geri ödenmesinde hiçbir önceliğe sahip değildir.

    Nama – Hamiline Yazılı Tahviller: Tahvil sahibinin isminin yazılı olduğu, devredilemeyen tahvillerdir. Devretme ancak sahibinin yazılı beyanıyla olabilir.

    Sabit Faizli Tahviller: Tahvil sahibi tahvilde belirlenen vadede parasını ve faizini alır.

    Değişken Faizli Tahviller: Faiz oranları her yıl değişir. En az 4 yıllık çıkarılabilir.

    Primli Tahviller: Tahvilin nominal değerinin üzerinde bir bedelle geri ödenmesidir. 2 türlü prim vardır.

    İhraç primi:Nominal değerlerden aşağı bedelle ihraç edilmesidir.

    İtfa primi: Geri ödemesinin nominal değerden yapılmasıdır.

    İkramiyeli Tahviller: Tahvil sahiplerinden birilerine kura ile ikramiye verilmesidir.

    Kar Paylı Tahviller: Faize ek olarak kara katılım söz konusudur.

    Hisse Senedi Alma Hakkı Veren Tahviller (Varantlar):

    Varant önceden belirlenmiş bir fiyatla belli bir sayıda hisse senedi alma haklarıdır.

    Hisse Senedine Dönüştürülebilir Tahvil: Hisse sahibine önceden saptanmış koşullarda tahvillerin hisse senedine dönüştürülmesi konusunda seçim hakkı veren tahvillerdir.